Terug naar de basis met deze Duitse designer
Gisteren keek ik samen met een aantal vrienden bij Pieter en Jill naar ‘Rams’, een documentaire over Dieter Rams. Wie nog nooit van de Duitser gehoord heeft, heeft (invloeden van) zijn werk ongetwijfeld al in handen gehad, want zowat alle bekende industriële ontwerpers speelden leentjebuur bij de Duitse industrieel vormgever. Je eerste iPod, bijvoorbeeld, had zo door hem ontworpen kunnen zijn.
Jony Ive, de Chief Design Officer bij Apple, noemt Rams al jarenlang een van zijn grote voorbeelden. Wie de documentaire — gemaakt door Gary Hustwit, met muziek van Brian Eno — bekijkt, weet al gauw waarom Ive dat zegt.
‘Good design is as little design as possible’ — Dieter Rams
Bij verschillende quotes van Rams, zoals deze hierboven, verschijnt meteen één merk in je achterhoofd: Apple. Op een bepaald moment in de documentaire neemt een andere designer een rekenmachine vast die Rams ontworpen heeft. ‘Dit design,’ zo zegt hij, ‘is zo goed dat je het niet meer kunt verbeteren.’ Alles terugbrengen naar de essentie, daar gaat het om. Rams vertelt hoe hij ooit slaande ruzie had met de bazen van Braun, het bedrijf waar hij jarenlang werkte, omdat hij vond dat het logo enkel klein op de achtergrond van het product moest staan. ‘Je schreeuwt toch ook niet als je jezelf ergens introduceert? Laat staan dat al je producten dat steeds opnieuw doen.’
Design, zo vindt Rams, is tegenwoordig te veel een synoniem voor ‘mooi en luxueus’ geworden. Een ontwerp moet in eerste instantie utilitair zijn — goed design maakt een product bruikbaar en verstaanbaar, waardoor het voor eeuwig mee kan.
Dat merk je in de documentaire ook wanneer Rams door zijn eigen huis, een prachtige villa met zwembad, wandelt. Overal liggen Braun-producten in die typische vorm-volgt-functie-ontwerpen uit de Bauhaus- en modernistische periode. Daarnaast staat het huis ook vol meubelen die Rams voor Vitsoe ontwierp. Zo hangt zijn beroemde 606 Universal Shelving System aan de muur en staan z’n 620-stoelen in de woonkamer.
‘Less but better’ slaat volgens Rams niet alleen op de vorm van het product, maar ook op het consumptiegedrag dat het met zich meebrengt. Op een bepaald punt in de documentaire komt de tachtiger goed op dreef en klaagt hij de cultuur aan waarin we jaarlijks nieuwe producten moeten kopen — dat de regisseur daar nadien beelden bij monteerde waarin Rams door een Apple-winkel dwaalt maakt het geheel extra wrang.
Rams maakte zichzelf onsterfelijk door in de jaren 70 en 80 zijn filosofie in ’10 richtlijnen voor goed design’ te gieten:
- Goed design is innovatief
- Goed design maakt een product bruikbaar
- Goed design is esthetisch
- Goed design maakt een product verstaanbaar
- Goed design is niet opdringerig
- Goed design is eerlijk
- Goed design is langdurig
- Goed design is grondig tot in de kleinste details
- Goed design is ecologisch
- Goed design is zo weinig design als mogelijk
Toen de documentaire voorbij was, had ik een kleine discussie met een collega over de regels van Rams. Met het werk van de Duitser indachtig lijken ze misschien enkel voor productontwikkelaars en grafische vormgevers, maar als je het mij vraagt zijn ze relevanter dan ooit voor wie digitale producten vormgeeft.
Bedrijven als Facebook en Google hebben van design iets pervers gemaakt. Door alles tot in het oneindige te A/B-testen weten ze perfect welke stofjes in onze hersenen vrijkomen wanneer notificaties rood in plaats van blauw zijn, en welke knop waar moet staan om ons zo lang mogelijk ‘in een applicatie te zuigen’. Het gevolg is dat er meer dan 60 versies van de Facebook-app bestaan, waarin het design steeds een tikkeltje anders is. Is dit design eerlijk en langdurig?
En wat de denken van de ontwerpers van ‘slimme toestellen’, zoals de Samsung Smart Refrigerator? Een ding dat in principe één doel heeft — je eten koel bewaren — maar dat zo ontworpen is dat je de helft van de tijd naar een scherm staat te staren waarop software zit up te daten. Is dit design zo weinig mogelijk design?
Niet alleen de designers van Facebook en Samsung zouden de richtlijnen van Rams nog eens mogen lezen, ook die van pakweg de KBC Mobile-applicatie. Een digitaal platform dat zodanig krachtig is, dat het onder haar eigen succes kan bezwijken. Gebruikers kunnen zo veel met de app doen — treintickets kopen, een parkeerplek boeken, dienstencheques bestellen… — dat de essentie verloren gaat. Maakt dit design het product verstaanbaar en bruikbaar?
Gelukkig zijn er tegenbewegingen die teruggrijpen naar wat Dieter Rams veertig jaar geleden al verkondigde. Mensen als Tristan Harris, die pleiten voor technologie die ons beter maakt. Mensen als Harald Dunnink, die ‘rust’ als belangrijkste uitgangspunt nemen bij het ontwerpen. Mensen als Rie Nørregaard, die er in podcasts en blogposts voor pleiten dat we niet langer over ‘gebruikers’ maar ‘mensen’ praten wanneer het over digitale producten gaat.
Zoals Dieter Rams zou zeggen: ‘Weniger, aber besser’
