The Age of Surveillance Capitalism: het tech-boek dat iedereen moet lezen en niemand zal lezen
Het Zeer Belangrijke Boek van Shoshana Zuboff
Vorige maand bestelde ik ‘The Age of Surveillance Capitalism’ van Shoshana Zuboff, een bestseller waarmee je iemand dood zou kunnen slaan. Een klepper waarvan je meteen voelt dat het een Zeer Belangrijk Boek is, omdat het uit meer dan 700 bladzijden bestaat, waarvan zo’n 200 pagina’s appendix en literatuurlijst. Een boek dat begint met twee bladzijden quotes van auteurs, critici en wetenschappers als Zadie Smith en Naomi Klein. Barack Obama vermeldde het als eerste in zijn lijstje favorieten van 2019. Dat moest wel een pageturner zijn — dacht ik. Boy, was I wrong.
Het heeft me bijna een maand gekost om me door het boek te sleuren — en dat wil ik niemand anders aandoen. Tegelijkertijd wil ik wel dat wat erin staat bij het grote publiek bekend wordt, omdat het zo belangrijk is.
Niet dat er wereldschokkende zaken in staan, vooral niet voor wie een beetje kennis van technologie heeft. Nee, Zuboff beschrijft in haar boek eerder op academische manier hoe er de laatste jaren een nieuwe vorm van economie — het zogenaamde surveillance kapitalisme — is ontstaan en wat daar de nadelen van zijn. Een beetje zoals Karl Marx dat aan het eind van de 19e eeuw deed met zijn ‘Das Kapital’.
Net zoals Marx komt Zuboff met een eigen theorie, een framework dat ons helpt begrijpen welke impact grote techbedrijven uitoefenen. In haar geval is dat, in een notendop, dit: het privégedrag van mensen wordt omgezet in data en daarna gecombineerd met algoritmes, zodat ze samen een voorspelling, een behavioral future, vormen. Er is een markt waarop die gedragsvoorspellingen verkocht worden.
Kapitalisme, zo zegt Zuboff, brengt altijd zaken die zich buiten de marktdynamiek bevinden erin en vormt ze om tot zaken die verkocht kunnen worden. Eerder deed het dat onder andere met natuur (een lap grond werd plots grond die verkocht kon worden) en werk (vroeger deed je dat als hobby of om te overleven, daarna werd je arbeid ‘een product’). De volgende stap is de stap die de afgelopen jaren genomen werd, waarbij ons privégedrag binnen die marktdynamiek gebracht werd.
Het einddoel is niet langer macht, maar de ultieme voorspelling kunnen doen door mensen ook écht te gaan sturen. Zuboff haalt daarbij onder andere Pokémon Go aan, waar winkels lures kunnen kopen om meer Pokémon bij hun in de buurt te laten opduiken en zo extra klanten te lokken. Shocker, Zuboff, dat deden coupons en een bezoek van de Paashaas in de supermarkt vroeger ook al.
You gotta fight, for your rights
Ook Laurens Verhagen van De Volkskrant ergert zich wat aan de hyperbolen van Zuboff, die zeer veel woorden nodig heeft om in essentie vrij weinig te zeggen. En dat is zonde, want daardoor zal het brede publiek haar boek nooit uitlezen. Een beetje zoals bij de klepper van Thomas Piketty dus, die onaangeroerd in miljoenen boekenkasten staat.
De belangrijkste boodschap uit ‘The Age of Surveillance Capitalism’ is misschien wel dat techbedrijven doen alsof die grote dataroof per se nodig is om aan innovatie te doen. Dat is uiteraard een leugen, want we kunnen ons perfect een digitale economie zonder surveillance kapitalisme voorstellen, maar andersom is dat niet het geval.
Net zoals er na ‘Das Kapital’ de voorhoede was van een kentering in het debat — met dank aan een golf stakingen nadien — zal dat de komende jaren misschien ook hier het geval zijn. De strateeg en investeerder Ben Evans noemt ‘regulering’ alleszins als een van de belangrijkste trends die de tech-sector de komende jaren op haar kop zal zetten. Zoals Zuboff ook zelf zegt in een interview met De Tijd: ‘Een effectieve tegenreactie kan enkel als de publieke opinie zich laat gelden door nieuwe wetten en regelgeving te eisen.’
Thomas is gastschrijver bij Tandem Tech, schreef ‘Achter Onze Schermen’, over de impact van technologie op de samenleving en is resident writer bij digital product studio In The Pocket.
Wil jij ook eens voor Tandem Tech schrijven? Stuur ons jouw idee via mail en wie weet gaan we wel eens koffie drinken!
Lees meer van onze artikels:
