Gegen Nazis, ook online
De komende vier jaar wordt het, nog meer dan anders, belangrijk om bepaalde symbolen (online) te herkennen. Toch mogen de discussies erover niet afleiden van wat er naast de marge gebeurt.
In veel jeugdbewegingen krijg je ieder jaar een schildje om op je hemd te naaien. Doorgaans verwijzen die naar een jaarthema of de groep waarin je zit, maar een oudere jongen in mijn KSA had ook zelf wat schildjes gekocht om zijn identiteit mee uit te drukken. Op één ervan sloeg een vuist een hakenkruis in elkaar. “Gegen nazis”, stond erboven.
Als twaalfjarige dacht ik dat ‘gegen’ een werkwoord was, maar ik wist niet goed wat het betekende. Toch maakte het zwart-witte symbool een grote indruk op me. Het is ongeveer rond die tijd dat ik mijn eerste online stappen zette. En boy, daar kwam ik veel van die gasten tegen waar die vuist voor nodig zou zijn. Het internet is namelijk best een gekke plek.
Het Wereldwilde Westen
Ik ben opgegroeid op 4Chan, zat in de Telegramgroep van Schild & Vrienden, heb uren gespendeerd op de meest diverse subreddits toen Reddit nog het Wilde(re) Westen was en zit nog steeds in Discords die ik niet op kantoor kan openen. Niet omdat ik me met deze (voornamelijk) jongens vereenzelvig, maar omdat het interessant is om te weten hoe ze communiceren. Om zaken te kunnen herkennen en benoemen wanneer het nodig is. Nu is zo’n moment.
Heel wat draait om zogenaamde “hondenfluitjes”. Extreemrechtse — en ronduit neonazistische — figuren kiezen een op het eerste gezicht onschuldig woord, getal, beeld of gebaar om er een bepaalde connotatie aan te geven. Voor de buitenwereld passeert het onbewust, wie weet wat het betekent is meteen mee.
Sommige daarvan zijn intussen zeer bekend. Pepe The Frog is een kikker die in 2004 in een cartoon opdook, en een kleine tien jaar later een mascotte voor de alt-right movement werd. Tekenaar Matt Furie kon het enkel met lede ogen aanzien en lanceerde tevergeefs de campagne #SavePepe om zijn creatie terug te claimen.
Dat extreemrechtse figuren een symbolische lading geven aan iets onschuldigs is een fenomeen dat al decennialang meegaat. In Sint-Kruis, waar ik opgroeide, was er in mijn jeugd een berucht skinheadcafé dat Moloko heette. Het Russisch woord voor melk, de meest witte drank, was de ideale naam voor het clubhuis van de white power-beweging. Ik herinner me nog steeds hoe mijn Nigeriaans vriendje Marvin als kind “bij wijze van grap” onder de zetel van de auto dook wanneer we in de buurt van het café kwamen.
Meer dan twintig jaar later leeft het idee achter de naam nog steeds, maar dan online. De alt-right beweging heeft de melk emoji geclaimd. Ze gebruiken het bewust in gesprekken of posten foto’s terwijl ze een glas melk drinken. Onschuldig voor de buitenwereld, een luide knipoog voor wie weet wat het betekent.
Ook getallen worden al jarenlang gebruikt. De meest bekende zijn 18 en 88, naar de eerste en achtste letter van het alfabet. Het eerste verwijst dan naar Adolf Hitler, het tweede naar Heil Hitler. Het zijn getallen die Elon Musk ook maar al te graag gebruikt.
De tweets worden gretig opgepikt door neonazi’s. Ook de ’14’ is niet toevallig: die verwijst naar Fourteen Words, twee slogans van The Order-oprichter David Eden Lane.
Mistspuiende Musk
Wie Musk kent, weet dat alles wat hij doet een bepaalde symboliek heeft. Dat de Tesla S, de Tesla 3, de Tesla X en de Tesla Y zo heten is niet toevallig: plak de letters maar eens achter elkaar.
Daarnaast wilde hij Tesla van de beurs halen aan 420 dollar per aandeel, en Twitter aan 54,20 dollar. 20 april is namelijk de Nationale Wiet Dag in de Verenigde Staten, maar is ook de geboortedag van Hitler. Een onschuldig grapje?
Naast woorden zijn er, uiteraard, ook daden. Toen Brenton Harrison Tarrant, die in Christchurch een terroristische aanslag op een moskee pleegde, voor de rechtbank verscheen, gebruikten kranten bovenstaande foto.
Een doodnormaal beeld voor wie weinig vertrouwd is met bepaalde symbolen, een groet aan al wie veel tijd in alt-right kringen spendeert. Het OK-symbool dat Tarrant gebruikt, is namelijk òòk door hen geclaimd. Opnieuw is het voor de inner crowd zeer makkelijk om het gebaar bij kritiek af te doen als iets onschuldig, of door critici af te schilderen als mensen die in complottheorieën geloven.
‘Hij gooit zijn hart naar het publiek’, zeggen mensen die het handgebaar van Musk verdedigen. Probeer op die manier eens een bal te gooien, en kijk waar hij belandt. Of ‘gooi je hart naar het publiek’ op kantoor, in Duitsland of het eerstvolgende familiefeest.
Plooien voor het geld
Zoals altijd met de alt-right beweging en andere edgelords kan je de intentie van Musk nooit letterlijk bewijzen, maar het wel benoemen en een patroon in kaart brengen. Het kwistig rondstrooien met 88- en ⚡⚡-referenties in zijn tweets zijn namelijk maar een van de vele stukjes in de puzzel.
Zo plaatste Musk in november 2023 letterlijk een samenzweringstheorie over joden op Twitter. In een mum van tijd kreeg hij backlash van adverteerders, die zich en masse terugtrokken. Tien dagen later zat hij op het vliegtuig naar Israël, waar hij met Netanyahu en ondernemers sprak. Het zijn deze beelden die nu de ronde gaan wanneer mensen Musk willen verdedigen door te zeggen dat hij ‘niet antisemitisch kan zijn, want kijk, hij was zelfs in Israël’.
De komende jaren worden, nog meer dan anders, intens. Zowel voor wie in alle naïviteit op sociale media vertoeft, als voor journalisten die de tijd niet hebben om iedere foto of ieder bericht te triplechecken. Probeer daarom:
- Je te verdiepen in veelgebruikte symbolen. De lijst is lang, en ze komen en gaan, maar het is belangrijk om patronen te herkennen.
- Laat je er ook niet te veel door afleiden. Vaak wordt zoiets gebruikt om het debat over iets in de marge te laten gaan terwijl er intussen heel wat andere zaken gebeuren. Het nieuws over de executive orders die Trump ondertekende raakt ondergesneeuwd onder de artikelen over het gebaar dat Musk al dan niet bewust maakte.
Fasten your seatbelts. It’s going to be a bumpy ride!
